Ιστορική αναδρομή
Ιστορική αναδρομή:
Ιστορική αναδρομή
Ορισμένοι ιστορικοί και περιηγητές τοποθετούν το Δελβινάκι στη θέση της αρχαιοελληνικής ηπειρωτικής πόλης Ομφάλιον (4ος π.Χ. αιώνας), χωρίς όμως ιδιαίτερα αποδεικτικά στοιχεία. Το σίγουρο είναι ότι η περιοχή κατοικείτο, τουλάχιστον κατά περιόδους, από τα προχριστιανικά χρόνια, ενώ κατά τη βυζαντινή εποχή φαίνεται ότι υπήρχε σημαντικός οικισμός. Το πιο πιθανόν είναι το Δελβινάκι να ιδρύθηκε περίπου το 1400, εάν λάβουμε υπόψη μας ότι η κεντρική εκκλησία χτίστηκε περίπου το 1620.
Αρχικά οι κάτοικοι της περιοχής ήταν εγκαταστημένοι σε μικρούς οικισμούς, όπως το Λέπενο, η Πλασιάβιστα, το Κλοκό και η Λεκατιά. Από τον 15ο αιώνα οι κάτοικοι των γύρω οικισμών συγκεντρώθηκαν στην περιοχή του Δελβινακίου, αφού πρώτα ανακάλυψαν την πηγή, εκεί που τώρα βρίσκεται η κεντρική βρύση. Πριν την άνοδο του Αλή Πασά στην εξουσία το Δελβινάκι βρισκόταν σε μεγάλη ακμή. Αναλαμβάνοντας ο Αλή Πασάς την εξουσία η γη πέρασε στα χέρια του με εξαίρεση, ίσως μοναδική, το Δελβινάκι που εξακολουθούσε να είναι ιδιόκτητο παρ’ όλες τις πιέσεις που ασκούσε ο Αλή Πασάς, μέχρι και το θάνατό του.
Το Δελβινάκι κάηκε δύο φορές από τον Αλή Πασά, ενώ οι Δελβινακιώτες είχαν υποστηριχτές και στην Αυλή του Σουλτάνου. Επίσης πολλοί Δελβινακιώτες, πάνω από 100 άτομα, πήραν μέρος στις μάχες του Δραγατσανίου και Σκουλενίου, ενώ αρκετοί ήταν και οι Δελβινακιώτες Φιλικοί. Αυτό πιστοποιείται μέσα από ιστορικά έγγραφα και μελέτες επιστημόνων.
Τελικά το Δελβινάκι απελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό στις 27-2-1913 από το σώμα του Έλληνα αξιωματικού Ανθυπίλαρχου Ηρακλή Κούτση. Στην είσοδο του Δελβινακίου υπάρχει αναμνηστική μαρμάρινη επιγραφή και η αντίστοιχη οδός φέρει το όνομά του.
Κατά την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου 1940 η άμυνα της Ηπείρου και κατά επέκταση της Ελλάδας στηρίχτηκε, εκτός των άλλων, και στο Ανεξάρτητο Τάγμα Δελβινακίου με έδρα το Χάνι Δελβινάκι και διοικητή τον ταγματάρχη Τζανή Αλεβιζάτο. Ήταν τάγμα προκάλυψης και απαρτιζόταν από ντόπιους στρατεύσιμους.
Το Δελβινάκι βομβαρδίστηκε στις 28 Νοεμβρίου 1940 από ιταλικά αεροπλάνα. Κατά τη διάρκεια του βομβαρδισμού σκοτώθηκαν τέσσερις (4) Δελβινακι΄ωτες και τραυματίστηκαν άλλοι έξι (6).
Ιστορική αναδρομή:
Επιφανείς Δελβινακιώτες:
Η προτομή του Χατζημιχάλη Νταλιάνη στο Ηρώο Δελβινακίου
Χατζημιχάλης Νταλιάνης
Από τους σημαντικότερους αγωνιστές του 1821 ήταν ο Δελβινακιώτης Χατζημιχάλης Νταλιάνης. Γεννήθηκε στο Δελβινάκι το 1775 και ήταν από εύπορη οικογένεια.
Ακόμη και σήμερα σώζονται τα ερείπια του σπιτιού του στην ερημωμένη συνοικία «Λεκατιά» και η προτομή του στολίζει την είσοδο του Δελβινακίου, το δε όνομά του δόθηκε σε οδό του Δελβινακίου.
Διέθεσε όλη την περιουσία του στην αγορά όπλων για τις ανάγκες της Ελληνικής Επανάστασης.
Ουσιαστικά ήταν ο οργανωτής του ιππικού της επανάστασης και μαζί με τον Μακρυγιάννη και τον Δημήτριο Υψηλάντη αποσοβούν την κατάληψη του Ναυπλίου το 1825.
Το 1826 τίθεται υπό τις διαταγές του Γεωργίου Καραΐσκάκη στη Στερεά Ελλάδα και το 1828 αναλαμβάνει την αρχηγία της εκστρατείας στην Κρήτη. Αποβιβάζεται στην παραλία του Φραγκοκάστελου στα Σφακιά με εξακόσιους περίπου πεζούς και εκατό ιππείς (Ηπειρώτες). Ο Χατζημιχάλης δεν είχε την υποστήριξη που περίμενε από τους Κρητικούς, οι οποίοι προσπάθησαν να τον πείσουν να εγκαταλείψει τον ανώφελο αγώνα. Το πρωί της 17ης Μαΐου 1828 έχασε την τελική μάχη που έγινε στο Φραγκοκάστελο με τους Τούρκους να έχουν τεράστιες απώλειες. Με το Χατζημιχάλη και το Φραγκοκάστελο είναι συνδεδεμένος και ο θρύλος των Δροσουλιτών. Τη 17η Μαΐου κάθε έτους, το χάραμα με τη δροσιά, στο Φραγκοκάστελο λένε πως εμφανίζονται ανθρωπόμορφες σκιές και ακούγονται κλαγγές μάχης.
Η προτομή του Ηροκλή Βασιάδη στο Δημοτικό Σχολείο Δελβινακίου
Κωνσταντίνος - Ηροκλής Βασιάδης (Ιατροφιλόσοφος)
Γεννήθηκε στο Δελβινάκι το 1821 και αποκαλούνταν Υπουργός Παιδείας του αλύτρωτου ελληνισμού, διότι ως συνιδρυτής και Πρόεδρος του Ηπειρωτικού Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως, καθώς και άλλων συλλόγων, συνετέλεσε τα μέγιστα στην ανάπτυξη της ελληνικής παιδείας στον υπόδουλο ελληνισμό και ιδιαίτερα στην Ήπειρο.
Με δικιά του πρωτοβουλία ιδρύθηκαν εκατοντάδες ελληνικά σχολεία κάθε βαθμίδας σε όλη την Οθωμανική επικράτεια, όπως τα Ζωγράφεια Διδασκαλεία, το Ζάππειο Παρθεναγωγείο και το Διδασκαλείο Κεστορατίου. Στο χωριό του, το Δελβινάκι, πρωτοστάτησε στην ίδρυση του μεγάλου Σχολείου (Αρρεναγωγείο – Παρθεναγωγείο) το 1874.
Η οικία του βρισκόταν στη συνοικία «Μπρίμπα», όπου υπάρχει και σχετική μαρμάρινη επιγραφή «ΕΝΤΑΥΘΑ ΕΚΕΙΤΟ Η ΟΙΚΙΑ ΕΝΘΑ ΕΓΕΝΝΗΘΗ Ο ΜΕΓΑΣ ΙΑΤΡΟΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΗΡΟΚΛΗΣ ΒΑΣΙΑΔΗΣ 1821-1890», η δε προτομή του στολίζει την αυλή του Δημοτικού Σχολείου Δελβινακίου.
Επίσης το όνομά του δόθηκε σε οδό του Δελβινακίου και στην αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου στο Δημαρχείο Δελβινακίου.
Μαρμάρινη επιγραφή στον χώρο που βρισκόταν η οικία του Ηροκλή Βασιάδη
Γεώργιος Γαζής
Γεννήθηκε στο Δελβινάκι το 1795. Προσχώρησε από τους πρώτους στη Φιλική Εταιρεία και πολέμησε στη Μολδοβλαχία, στη Σκιάθο, στο Σούλι, στο Μεσολόγγι, στη Στερεά Ελλάδα, στο Ναύπλιο και στην Κρήτη. Υπήρξε επίσημος Γραμματέας του Καραϊσκάκη, του υπουργού πολέμου Ιωάννη Κωλέττη και του Αυγουστίνου Καποδίστρια. Επίσης άφησε σημαντικότατο εκδοτικό έργο, όπως το «Τρόπαιον Δελβινακίου» (1835) και «Βιογραφία Μάρκου Μπότσαρη και Καραϊσκάκη» (1828). Πέθανε το 1855.
Το όνομά του έχει δοθεί σε κεντρική οδό του Δελβινακίου.
Νικόλαος Πατσέλης
Δελβινακιώτης ιστορικός τοπικής και πανηπειρωτικής εμβέλειας. Γεννήθηκε στο Δελβινάκι το 1895 και συνέγραψε πλήθος βιβλίων για το Δελβινάκι, καθώς και βιβλία ηπειρωτικού και πανελληνίου ενδιαφέροντος.
Τα σημαντικότερα βιβλία του είναι τα εξής: «Το Δελβινάκι της Ηπείρου», «Διατί το Δελβινάκι εκλήθη ηρωικόν», «Τοπωνύμια Δελβινακίου», «Ο Δελβινακιώτης Ιεράρχης Ευάγγελος Ψήμας», «Ηπειρωτικαί Μελέται», «Η συμβολή των Ηπειρωτών στην πολιτική ζωή της χώρας», «Η Βόρειος Ήπειρος και τα φυσικά της σύνορα» και σωρεία άλλων βιβλίων και μελετών.
Το όνομά του δόθηκε στο Λαογραφικό Μουσείο Δελβινακίου, καθώς και σε οδό του Δελβινακίου.
Ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ερμουπόλεως (Αιγύπτου) Ευάγγελος Ψήμας
Γεννήθηκε στο Δελβινάκι το 1904 και σπούδασε στο Ζωγράφειο Γυμνάσιο Κωνσταντινουπόλεως.
Πτυχιούχος θεολογίας, χειροτονήθηκε διάκονος στο Δελβινάκι, το 1931, από τον Μητροπολίτη Βασίλειο.
Μετά από μικρό χρονικό διάστημα μετακόμισε στην Αφρική και το 1943 προάχθηκε σε Μητροπολίτη Ερμουπόλεως.
